Eetbare landschapselementen

Sinds 2019 werken we aan een nieuw pilotproject: Eetbare én rendabele landschapselementen. We ontwikkelen praktisch toepasbare landschappelijke beplantingen voor nieuwe lokale toepassingen, meer biodiversiteit en landschapsschoon. Net als vroeger moet de teelt van hout, kruiden, vruchten en noten ‘oogstbaar’ zijn en gebaseerd op de vraag uit de regionale markt. Eetbare landschapselementen zijn lijnvormige voedselbosstroken, waarin zowel houtige als kruidachtige eetbare gewassen groeien. Deze landschapselementen kunnen ontstaan door bestaande elementen, bijvoorbeeld houtsingels, te verrijken en daarmee de biodiversiteit te vergroten. Of door nieuwe elementen aan te planten gericht op de producten die we kunnen afzetten in de regio.   

Biodiversiteit moet je vermarkten

Door bestaande of nieuwe landschapselementen vraaggericht te ontwikkelen kunnen ze weer additioneel inkomen opleveren voor de eigenaar. Door de toepassing van nieuwe en oude nutsgewassen versterken we de biodiversiteit en bevorderen we de duurzaamheid. Als de landschapselementen weer geld opleveren, zal de eigenaar immers wel uitkijken ze weg te halen. 

Om de teelt rendabel te vermarkten is het slim ze te verwerken tot houdbare producten. Met een aansprekend landschapsverhaal hebben deze een relatief hoge waarde. Tegelijkertijd willen we uitzoeken hoe we dat met relatief lage kostprijs regionaal kunnen organiseren.  

De Hof van Twello adviseert ‘Bouquet garni’, thee, soepen, ovenschotels, pesto’s, zaaizaad. Populair voorbeeld is het verwerken van geteelde daslook in pesto of kruidenboter. Gert Jan Jansen en Laurette van Slobbe zorgen voor de benodigde kennis en ervaring van teelt, onderzoek en productontwikkeling in dit project. We maken o.a. gebruik van hun uitgebreide lijst van potentievolle eetbare wilde planten, exotische groenten, paddenstoelen en vergeten gewassen met de mogelijke verwerkingswijze en mogelijke toepassing. Met onze samenwerking omarmen we hun visie: “Biodiversiteit moet je vermarkten (2010)”.  

Experimenteren met telen en verwerken

In het najaar 2020 willen we de eerste drie gezonde en verrassende houdbare producten met wilde planten uit het Kromme Rijnlandschap produceren. Het betreft een drinkbouillon, honing met toegevoegde wilde kruiden en een wilde kruiden specerijen mix. De producten kunnen direct geconsumeerd én in gerechten worden verwerkt. De eerste producten bevatten voor een groot deel ingrediënten, die nu al oogstbaar zijn bij de betrokken grondeigenaren, zodat we de aanvullende teelt rustig kunnen opbouwen.

De telers experimenteren met verzamelen, zaaien, oogsten en drogen. De kok experimenteert met het maken én de toepassing van de producten. Naast de productie zelf, monitoren zij ook hun tijdsbesteding om inzicht te krijgen om tot een rendabele korte keten te komen.

Dit concept is ook schaalbaar naar de agrarische bedrijven die willen verbreden of verduurzamen met eetbare landschapselementen of agroforestry. Na onze experimentfase zullen we, verrijkt met de opgedane kennis, de agrarische sector betrekken. Inmiddels hebben de eerste agrariërs zich al spontaan gemeld. 

Ketenpartners

De korte keten bestaat uit professionele lokale partners in de Kromme Rijnstreek en de stad Utrecht. Voor het eerste jaar 2020 hebben we de keten zo kort mogelijk gehouden. Het Schippershuis, landgoed het Lange Broek en Rozenbotteltuin de Put telen en verzamelen. Seats2meet Utrecht produceert en experimenteert met de producten in hun buffet. Ook delen zij het verhaal van de producten en de biodiversiteit samen met Local2local, die ons helpt met de distributie.

Mocht de opzet slagen kan de omvang van de productie toenemen en daarmee ook het aantal betrokken ondernemers. Het is de bedoeling de organisatie zo snel mogelijk over te dragen naar de deelnemers in de keten.

Hoezo landschap?

Stuurgroep Kromme Rijnlandschap pakt met deze pilot de rol van aanjager. Een renderend eetbaar landschap houdt immers zichzelf in stand. Door te experimenteren met lijnvormige landschapselementen, vergroten we de impact op de landschapsbeleving en maken we toepassing toegankelijk voor particuliere grondeigenaren. Voor boeren en telers zou het kunnen dienen als experiment met strokenteelt.

Terugblik 

Najaar 2019 hebben we al markt oriënterende interviews gehouden over kansen voor afzet van teelten uit landschapselementen. Al heel wat partijenzijn bezig met het gedachtegoed van lokale teelt, voedselbos en wildpluk. 

In februari 2020 organiseerden we samen met Utrecht Food Freedom een verdiepingsavond met de steun van onze fan stichting Society 3.0. De bijeenkomst was bedoeld voor mensen die actief aan slag willen met eetbare landschapselementen in de lokale keten. De verdieping komt van de mensen achter Hof van Twello. Lees hier het verslag van de bijeenkomst.

Hoe verder?

We zoeken we nog financiering voor:

• de ontwikkelkosten van het merk, extra producten en de organisatie in de keten, naast de eigen bijdrage van de betrokken ondernemers.
• onderzoek op basis van de monitoring en het open source maken van de ervaringen met het samen telen, produceren, vermarkten, verdienen en kennis delen.

Maatschappelijk relevant 

Het mooie en vernieuwende van dit project is dat het twee vliegen in één klap slaat. Het versterkt de biodiversiteit én de economische weerbaarheid van boeren en andere landeigenaren. Het is hiermee een antwoord op het al 12 jaar bestaande dilemma zoals tot uiting kwam in het Deltaplan voor het Landschap dat € 750.000.000,- per jaar vroeg om het landschap en de biodiversiteit te verfraaien. Onze deal voorziet in die zelfde doelstelling zonder de blijvende maatschappelijke kosten.

We kunnen uiteindelijk de biodiversiteit en de economische weerbaarheid van het agrarische cultuurlandschap in het hele land verbeteren, omdat de uitkomsten van onze deal ‘open source’ zijn. Hierdoor wordt tevens het gesleep van producten door het land voorkomen: in één streek geproduceerd, gedistribueerd én geconsumeerd.

Netwerk aan partners

Dit project is mede ondersteund door Utrecht Food Freedom. Dit netwerk draagt verder bij om de samenwerking regionaal te versterken en andere korte keten stakeholders aan te laten haken bij het faciliteren en consolideren van de activiteiten en communiceren van de resultaten. Utrecht Food Freedom heeft als regievoerders prominente partijen als de provincie Utrecht, UU, gemeente Utrecht, Local2Local aan boord en opereert vanuit Fort bij ’t Hemeltje, hét nationaal kenniscentrum voor korte ketens met de vestiging van Smartchain Dutch Hub, Taskforce Korte Keten, Local2Local, Grounded Festival, en ander kennisintensieve bedrijven.

Alle partijen richten zich op ontwikkelen van een duurzame voedselcultuur, door onder andere actieve vraagsturing en ontwikkelen van nieuwe producten, op basis van kringlooplandbouw, transparantie en SDG’s.(duurzame ontwikkel doelen)

Wil je dit project volgen?

Schrijf je in voor de digitale nieuwsbrief onder of naast dit bericht.